مرجان
مرجان
مرجان یا پلیپ در درون یک حفره کوچکگلدانی شکل که مرجانگاه(Corellite) نامیده می شود زندگی می نماید. هرفنجان یا مرجانگاه دارای یک ردیف پره های سخت شعاعی است که از قائده ایجادمی شوند. شکل و الگوی این پره ها متفاوت بوده لذا در رده بندی گونه ای ازآنان استفاده می شود...
مرجان که در راسته جانوران شناسائی شده جانوری است گل مانند ، بابازوانی گسترده همچون گلبرگها و حفره ای در میان آنها بعنوان دهانه ،معمولا دسته جمعی زندگی نموده و غالبا نیز یک پایه آهکی از خود ترشح مینمایند.
- مرجانها به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
مرجانهایی که ازخود آهک ترشح نموده و به اصطلاح سفت بوده (hard coral) و ایجادآبسنگ(reef) می نماید و دسته دیگر مرجان هایی که آهکی نبوده و اصطلاحانرم(soft coral) نامیده می شوند.
عمده مرجانهای موجود در خلیج فارساز نوع آبسنگی بوده و بدین جهت بیشتر از این دید مورد بررسی قرار میگیرند. وجود همین آبسنگهای مرجانی است که جلوه طبیعت زیبای دیگری به جزایرایرانی خلیج فارس بخشیده است.
- گسترش و انواع مرجانهای خلیج فارس
مرجانها معمولا درتمام نواحی دریای اطراف جزایر یافت می شوند ولی پراکنش انواع سخت یا آبسنگساز صرفا" محدود به مناطق کم عمق جزایر و به وسعت صدها کیلومتر مربع میباشد.
گسترش آبسنگهای مرجانی از طریق عمق در اطراف جزایر بوده وعمق زندگی آنها از 50 تا 70 متر بیشتر نبوده و عمدتا در اعماق 25 متری ویا کمتر بسر می برند. علت این امر نیاز مرجانهای آبسنگ ساز به نور میباشدچون وجود نور کافی جهت عمل فتوسنتز برای باکتری های همزیست (زوگزانتهها) که در درون بافت های مرجانی زندگی می کنند، ضروری است. بدون نور کافی، میزان فتوسنتز کمتر و در نتیجه قدرت مرجانها برای ترشح کربنات کلسیم ونهایتا ایجاد آبسنگ کاهش می یابد.
آبسنگها در واقع توده هایکربنات کلسیم (آهک) هستند که عمدتا توسط مرجانهای آبسنگ ساز یا هرماتایپیکو تا حدی نیز توسط دیگر موجودات از قبیل جلبکهای آهکی ایجاد می شوند.
دیگرمرجانها همانطور که قبلا نیز گفته شد آهک ترشح ننموده و به عنوان مرجانهایغیر آهک ساز یا آهرماتایپیک نامیده می شوند. تفاوت بین این دو گروه در ایناست که درون بافت های بدن مرجان آبسنگ ساز نوعی سلول گیاهی کوچک همزیست بهنام زئوگزانت وجود دارد.
- مرجانها از نظر درجه حرارت
از نظر درجه حرارت، تقریباتمامی آبسنگهای مرجانی در آبهای دریایی با حرارت کمتر از 20 درجه یافت میشوندولی هیچ گونه آبسنگی در آبی که حرارت متوسط سالانه آن کمتر از 18 درجهباشد تشکیل نمی شود. مناسب ترین درجه حرارت برای تشکیل آبسنگهای مناطقی باحرارت میانگین سالانه 23 تا 25 درجه است. بعضی از آبسنگهای مرجانی قادر بهتحمل حرارت های 36 تا 40 درجه سانتیگراد هم می باشندکه از آن جملهآبسنگهای واقع در جنوب خلیج فارس در سواحل عربستان، بحرین و قطر می باشد.
- مرجانها و رابطه آنها با شوری آب دریا
شوری از دیگرعوامل محدود کننده توسعه آبسنگهای مرجانی محسوب می گردد. مرجانهای آبسنگساز قادر به تحمل شوری پایین تر از محدوده عادی آب دریاها(32 تا 35 درهزار) نبوده و بدین جهت در مناطقی که دارای ورودی آب شیرین رودخانه استیافت نمی شونددرحالیکه در مناطقی از خلیج فارس که شوری آن تا 42 گرم درلیتر نیز می رسد بخوبی رشد می نمایند.
ساختار مرجانها مرجانها جزو جانوران محسوب می شوند. از نظر رده بندیمرجانها متعلق به شاخه گزنه سازان(caldaria) می باشند که خود به سه ردهزیر تقسیم می شوند:
الف) رده گل زیان(Antozoa): شامل مرجانها،شقایق دریایی(sea anemone) و قلم های دریایی (sea pen) است. تمام گونه هایاین رده کف چسب بوده و شبیه به گل می باشند. دارای بازوان(تنتاکول)تو خالیبوده و از جانوران کوچک مانند زئوپلانکتون ها پس از بی حس کردن آنها توسطسلولهای گزنده تغذیه می نمایند.
شکل مرجانهای بادبزنی(gorgonian) کهراسته ای از این رده محسوب می شوند شبیه به برگ بوده و مجموعه ای است ازهزارها پلیپ که به صورت دسته جمعی زندگی می کنند. مرجانهای نرم مجموعه ایاز پلیپ های بدون اسکلت هستند که در درون آب به صورت یک انگشت طویل باجریانها و امواج به حرکت در می آیند.
ب) رده آبسانان(Hydrozoa): مانند مدوزها(Medusae) که تماما" دریایی هستند و به صورت دست جمعی زندگیمی کنند. بعضی دارای سلول های گزنده بوده و در صورت تماس با بدن ایجادخراش یا سوزش می نمایند.
ج) رده فنجان زیان(scyphozod): که عروسهای دریایی متعلق به این گروه می باشند. این موجودات بصورت انفرادی زندگیکرده و گزنده می باشند. بدین خاطر غواصان معمولا به هنگامی که در زیر آبغواصی می نمایند، مواظبند تا بدنشان با عروس های دریایی برخورد ننمایدو بههمین خاطر در مناطق و یا فواصل زاد و ولد که تعداد آنان بسیار زیاد است ازلباس غواصی استفاده می نمایند.
- زیست شناسی مرجان
مرجان یا پلیپ در درون یک حفره کوچکگلدانی شکل که مرجانگاه(Corellite) نامیده می شود زندگی می نماید. هرفنجان یا مرجانگاه دارای یک ردیف پره های سخت شعاعی است که از قائده ایجادمی شوند. شکل و الگوی این پره ها متفاوت بوده لذا در رده بندی گونه ای ازآنان استفاده می شود.
هر پلیپ دارای سه لایه است که شامل لایهپوشش خارجی(اپیدرمین) و لایه میانی از جنس فیبر(Mesogt rodermis) در وسطپلیپ دهان قرار داشته که بازوان یاتنتاکولها با سلول های گزنده(نماتوسیت) خود در اطراف آن قرار دارند و جانور به کمک آنها غذای خود را که عمدتاپلانکتون های جانوری است، به دام می اندازد.
تک سلولی های همزیستزوکزانتله، که در حقیقت جزو گروه دو تاژکان(دینوفلاژلد) هستند. در بینسلولهای لایه درونی بسر می برند.
تکثیر و ازدیاد کلنی های مرجانیبصورت غیرجنسی و جوانه زدن پولیپ ها است. ولی ایجاد اجتماعات جدید بصورتجنسی و ایجاد نوزادانی بنام پلانولا(planula) است که پس از گذراندن مرحلهشناوری، در جایی ثابت می شوند و ایجاد یک زندگی دست جمعی می نمایند.
مقالات مرجان :